VV Appingedam: voetbalbolwerk aan de hand van Henk Bodewes

Be Quick 1887 en Velocitas zijn de enige twee nog bestaande amateurclubs uit de provincie Groningen met een aansprekende hoofdprijs. Be Quick werd in een ver verleden landskampioen (1920), terwijl Velocitas in 1936 beslag legde op de Holdertbeker, de voorloper van de KNVB-beker. Verder de provincie in komen we qua uitzonderlijke prestaties uit in Delfzijl bij VV Neptunia. Die club werd in 1963 vice-amateurkampioen van Nederland (zie ook http://www.sportinstad.nl/artikel/neptunia), maar leeft nu als fusieclub met Eems Boys voort als NEC Delfzijl.

Ruim zes kilometer verderop is een andere roemruchte amateurclub inmiddels samengegaan met buurman De Pelikanen tot DVC Appingedam (Damster Voetbal Combinatie). VV Appingedam maakte halverwege de jaren ’90 furore en werd tot twee keer toe kampioen van de Hoofdklasse, toen nog het hoogste amateurniveau. Dit is eerste deel van een tweeluik over de gouden periode van de voetbalvereniging Appingedam.

Hoofdklasser
Van 1924/25 tot en met 1930/31 en van 1934/35 tot en met 2010/11 kwam VV Appingedam 76 seizoenen uit met een standaardelftal in de zondagafdeling, waarvan achttien seizoenen (verdeeld over vier perioden) in de Hoofdklasse. De eerste periode duurde slechts één seizoen (1979/80). Na twee seizoenen was Appingedam terug in de Hoofdklasse en verbleven ze er twee seizoenen (1982/83 en 1983/84). De derde periode kwam na vier seizoenen afwezigheid en andermaal verbleven de Damsters er twee seizoenen (1988/89 en 1989/90). Tot 1995 eindigde Appingedam nooit hoger dan de zesde plaats. De vierde periode, na drie seizoenen afwezigheid, duurde maar liefst dertien seizoenen en was de meest succesvolle: van 1993/94 tot en met 2005/06.

Eigenlijk begint de bloeiperiode van Appingedam een seizoen eerder. De komst van wijlen trainer Henk Bodewes speelt daarin een belangrijke rol. Onder zijn leiding promoveert Appingedam in het seizoen 1992/93 rechtstreeks naar de Hoofdklasse en wint het voor de tweede keer in de geschiedenis de Noordelijke districtsbeker. Terug op het hoogste niveau komt Appingedam een jaar later, na een goede eerste seizoenshelft, niet verder dan de negende plaats. Met 26 punten uit 26 wedstrijden handhaven de Damsters zich echter probleemloos in de Hoofdklasse B.

De drie p’s als succesformule
Vanaf het seizoen 1994/95 breken de echte gloriejaren aan op het Burgemeester Wellemansportpark onder de bezielende leiding van Bodewes. “Zijn credo, heel duidelijk, waren de drie p's: de p van ploeg was voor hem het allerbelangrijkste. Eerst moest de ploeg staan en dan kwamen de punten en het plezier. Dat waren voor hem de drie p's. Dat zal ik nooit meer vergeten”, vertelt oud-speler Marcel Roode.

Roode is vandaag de dag nog altijd laaiend enthousiast over ‘vakman’ Bodewes. De trainer mocht slechts vijftig jaar oud worden. Hij overleed in 2004 aan de gevolgen van lymfeklierkanker. Roode, in 1996 gekroond tot beste amateurvoetballer van Nederland, heeft op zijn eigen YouTube-account historische beelden van VV Appingedam geüpload. In een van de filmpjes (https://www.youtube.com/watch?v=zGVIFYETArU) komt Bodewes uitgebreid aan het woord na binnenhalen van de titel in 1995. Hoe hij daar praat maakt nog altijd indruk. Hij is de trainer die Appingedam op de kaart heeft gezet.

Volgens Roode vergde Bodewes veel van mensen op sportief en organisatorisch gebied. “Dat wilde weleens botsen. De grasmat moest goed gemaaid zijn, de ballen moesten goed opgepompt zijn, alles moest perfect zijn om de optimale prestatie te kunnen leveren. Hij was er een meester in om iedereen dezelfde kant op te krijgen.”

Roode speelde in de jeugd bij Neptunia en als profvoetballer bij Veendam en FC Groningen. Toch heeft niemand hem zo kunnen raken, zoals Bodewes deed. “Henk heeft mij als voetballer het voetballen geleerd. Ik heb geen voetballen geleerd bij Neptunia en bij FC Groningen-trainers Hans Westerhof en Wim Koevermans ook niet. Daar was ik maar een passant. Henk heeft mij zoveel beter gemaakt. Ik moest altijd goed staan van hem. Dat was zo belangrijk: gebogen staan, goed staan. Hij zoomde in op de details. Het zijn hele simpele dingen, maar hij maakte mij daardoor echt beter. Samen met Bob Mulder in de spits pakte dat goed uit in een 4-4-2-systeem. Dat systeem was voor hem heilig. En daar trainden we ook op: elf tegen elf met accenten op de opbouw van achteruit bijvoorbeeld. We trainden altijd op wedstrijdsituaties. En via zijn assistent Dick van Streun zorgde Bodewes ervoor dat we op zondag precies wisten wie de zwakste tegenstander was en die gingen we dan opzoeken. Opjagen, waardoor we weer heel snel in balbezit kwamen. Eigenlijk zoals Klopp nu speelt met Liverpool.”

Handhaving
Bodewes borduurt in de zomer van 1994 grotendeels voort op de selectie van het seizoen daarvoor. Alleen Edwin Bakker vertrekt naar Holwierde. Daartegenover staat de komst van vijf nieuwe spelers: Hendrikus Huisman (De Fivel), John Dollenkamp (Oosterparkers), Klaas Jan Schipper (Eems Boys), Peter Ernst (WVV) en Edwin Poiesz (Drachten).

Toch rekent de oefenmeester zich voor aanvang van het seizoen niet rijk. De eerste doelstelling is opnieuw handhaving. Althans, dat doet hij de buitenwacht geloven. Zelf dacht Bodewes daar anders over, verklapt hij in een van de interviews die door Roode online zijn gezet. “Ik had wel stille hoop op succes. Die hoop was gebaseerd op ons spel van het jaar ervoor. De komst van een aantal tactisch goede spelers, zoals Huisman en Poiesz, was toch een toegevoegde waarde aan een ploeg die er al stond.”

25 jaar later kan Roode dat nog steeds beamen. “De basis voor de titel was een jaar eerder gelegd. Je voelde het zelfvertrouwen toenemen. Bij mezelf, maar ook als groep. En dat kwam mede door Henk. Henk was de basis van alles. Niet alleen als coach, maar hij hield iedereen binnen de vereniging scherp.”

Concurrentie
“Een stille hoop dat we kampioen konden worden had ik wel”, herhaalt de oefenmeester in het interview op YouTube. “Maar je kunt voor het seizoen natuurlijk nooit inschatten wat de kwaliteiten van de tegenstanders zijn, want elke ploeg - zeker op dit niveau - probeert zich elk jaar opnieuw te versterken. Ploegen als De Treffers, Rheden en SC Enschede timmeren behoorlijk aan de weg en duidelijk ook met andere middelen dan wij bij Appingedam gewend zijn. Ik weet zeker dat men bij Rheden en De Treffers spelers binnenhaalt door middel van een enveloppe met bankbiljetten.”

Ondanks het verschil in financiële middelen lijden zowel Rheden als De Treffers al vroeg in het seizoen nederlagen. Appingedam, winnaar van de eerste periode, blijft tot 13 november als enige club in de Hoofdklasse B ongeslagen dankzij zes overwinningen en twee remises. SC Enschede wint die dag in november met 3-1 en daarmee is de triomfmars van de Damsters in de negende competitiewedstrijd gestuit.

Winterkampioen
In de laatste twee speelronden voor de winterstop speelt Appingedam belangrijke wedstrijden tegen concurrenten SVBO en Rheden. In Barger-Oosterveld eindigt het duel tegen SVBO in 2-2, terwijl Appingedam vlak voor het einde van de wedstrijd nog met 2-1 voorstaat. SVBO komt in blessuretijd, tegen de verhoudingen in, langszij en in de absolute slotfase mist Dick Oosterhuis namens Appingedam nog een strafschop. De conclusie van Nieuwsblad van het Noorden-journalist Paul Zweverink is de dag erna echter duidelijk: “Appingedam is voetballend de beste ploeg van de Hoofdklasse B en daarom titelkandidaat nummer één, SVBO beschikt over voldoende vermogen en mentale kracht om een subtopper te zijn.”

Een week later, op 11 december, speelt Appingedam opnieuw met 2-2 gelijk. Dit keer tegen Rheden in de laatste wedstrijd voor de winterstop. De ploeg van Bodewes gaat de winterstop in als koploper met 18 punten uit 12 wedstrijden, gevolgd door De Treffers (17) en SVBO (14). Over handhaving heeft niemand het meer, weet ook Bodewes.

“De mensen van buitenaf kijken heel snel naar het resultaat. Wat er doordeweeks allemaal gebeurt, interesseert niet iedereen. Het was de periodetitel die we op zak hadden halverwege het seizoen en toen bleek wel dat er wat meer in zat. Dan moet je reëel zijn en je doelstelling gaan verleggen naar een hoger niveau: proberen voor de titel gaan. Daar zijn we gezamenlijk uitgekomen, want het moet wel realiseerbaar zijn. En daar zijn we met z'n allen nuchter genoeg voor. Deze club weet precies waar het plafond zit. Als het plafond de titel is in de Hoofdklasse, wat wil je dan nog meer?”

Emoties op de Esserberg
De Damsters winnen ook de drie wedstrijden na de winterstop en verstevigen zo de koppositie. Maar tegen laagvlieger Babberich gaat het eind maart ineens mis. Appingedam verliest met 2-0. Ruim een week later, op 9 april, morst de ploeg van Bodewes een punt tegen Be Quick (1-1).

Over dat duel wordt later nog heel lang nagepraat. ‘Esserberg in vuur en vlam’ kopt Nieuwsblad van het Noorden een dag na het treffen tussen beide Groninger clubs. “Kiezelharde tackles, hoog oplaaiende emoties, acht gele kaarten, één rode kaart, een voltreffer op de kaak van scheidsrechter Inia en knallende kleedkamerdeuren”, zijn de ingrediënten van een verhitte middag in Haren.

Scheidsrechter Inia ontvangt na afloop als ‘dank’ voor zijn krachtdadige optreden (hij gaf Martin van Dijken rood en trakteerde vier andere Damsters op geel) een rechtse directe van een buiten zijn zinnen geraakte Appingedam-supporter. De KNVB onderzoekt het voorval en is resoluut: de ‘Paaswedstrijden’ van Appingedam tegen concurrent De Treffers en laagvlieger Babberich zijn vanwege dit incident uitgesteld en de Damsters dreigen zelfs de competitie te worden uitgezet.

Uiteindelijk loopt het met een sisser af voor de koploper in de Hoofdklasse. De dader is geen lid van Appingedam en heeft het slaan toegegeven. Daarbij heeft hij excuses gemaakt richting Appingedam en de scheidsrechter. Ook heeft de man bij de politie een bekentis afgelegd. Appingedam treft volgens de tuchtcommissie van de KNVB geen blaam en mag de uitgestelde thuiswedstrijden inhalen.

Tijdens het Paasweekend, waarin Appingedam dus niet in actie komt, wordt toch gejuicht door de Damsters. Medekoploper De Treffers gaat in eigen huis met maar liefst 6-1 onderuit tegen Sportclub Enschede. Vier ploegen staan na het Paasweekend op 28 punten: Appingedam, De Treffers, SC Enschede en SVBO. Appingedam kan dus uitlopen als het de twee inhaalwedstrijden wint.

Spanning
De Damsters komen op 23 april voor het eerst sinds Be Quick-uit weer in actie in de noordelijke derby tegen Achilles 1894. Dankzij doelpunten van Bob Mulder, Dick Oosterhuis en Roland Beuving beleeft Appingedam uiteindelijk een makkelijke middag in Assen. Concurrent De Treffers verspeelt die middag opnieuw punten, waardoor Appingedam de koppositie deelt met Sportclub Enschede.

De eerste inhaalwedstrijd is vier dagen later. Maar net als in Gelderland laat Appingedam zich weer verrassen door degradatiekandidaat Babberich en eindigt het duel (opnieuw) in een 2-0 nederlaag. Drie dagen na de nederlaag komt medekoploper Sportclub Enschede naar het Burgemeester Wellemansportpark. En Appingedam zet dankzij een 1-0 overwinning (doelpunt van Mulder) een reuzenstap richting de titel.

De tweede inhaalwedstrijd is op vrijdagavond 5 mei tegen De Treffers, de ploeg die dan tweede staat op twee punten van Appingedam. Er komen naar schatting zeker vierduizend toeschouwers op het duel af. Lang ziet het ernaar uit dat de Damsters via een treffer van Roode de titel bijna niet meer kunnen ontgaan, maar in blessuretijd valt de gelijkmaker (1-1). “Natuurlijk zijn we teleurgesteld, maar als je reëel bent, schieten wij er meer mee op dan zij”, is de simpele conclusie van Bodewes na afloop.

Het duel tegen De Treffers staat nog altijd in het geheugen gegrift van Roode. “Dat gaf echt een kick, om voor zeker vierduizend man te spelen. Heel de regio liep uit. Zelfs ver daarbuiten kwamen voetballiefhebbers naar Appingedam om naar ons te kijken. Dat vergeet ik nooit meer.”

Kampioensploeg
Twee dagen na het gelijkspel tegen De Treffers gaat Appingedam op bezoek bij De Bataven. Na een moeizame eerste helft (0-1 door Roode), klaren de Damsters in de tweede helft de klus via Eddy Tuik en Gerard Zeeman: 0-3. Nieuwsblad van het Noorden-journalist Zweverink is een dag later lovend.

"Eigenlijk hoort Appingedam ook kampioen te worden gezien het verloop van het afgelopen seizoen. De kracht van de ploeg is dat het in alle betekenissen van het woord een ploeg is. Alles functioneert. De spelers onderling, de trainer, de verdere begeleiding. Daarom ook is Appingedam in staat vliegensvlug klappen en klapjes op te vangen. In de wedstrijd als het even minder gaat, maar ook als er in het 'Umfeld' dingen scheeflopen. Kijk maar eens hoe soepel de ploeg het ‘Be Quick-Appingedam-Inia-incident’, een zaak die toch heel wat los maakte en opschudding veroorzaakte, verstouwde. Daar toonden spelers en trainer mentale kracht.”

“Ook voetballend klopt het bij de Bodewes-brigade. De speelwijze staat vast. Twee 'waaierende' centrumspitsen (Roode, Mulder), één schaduwspits (Zeeman), twee dynamische lijndiesels (Oosterhuis/Poiesz/Ten Brinke), één middenveld-draaipunt (Tuik), één poetser achterin (Van Dijken), één kopsterke mandekker (Modder), twee dynamische vleugelverdedigers (Huisman/Kuiper/Wollerich) en als sluitpost de betrouwbare Raoul Hoekstra. Valt er iemand weg, dan staat zijn vervanger voor die positie moeiteloos klaar. Zoals 'supersub' John Dollenkamp bijna wekelijks bewijst. Appingedam is een ploeg waar de uitblinkers zich ondergeschikt willen maken aan het team en waar de minderen perfect weten wat ze wel en vooral ook wat ze niet moeten doen. Waarbij de knedende hand van trainer Henk Bodewes duidelijk zichtbaar is. Hij heeft deze ploeg gemaakt tot wat het nu is: een tactisch sterk voetballende ploeg, een hechte eenheid, een echte kampioensploeg. Appingedam kampioen, dat mag niet meer misgaan!"

Waardering
Op 14 mei 1995 kan Appingedam thuis tegen SVBO voor het eerst in de historie kampioen worden van de Hoofdklasse. In aanloop naar het duel wordt onder meer in Nieuwsblad van het Noorden de kracht van Appingedam uitgelegd. Voorzitter Gerrit Swijghuizen steekt zijn waardering voor Bodewes niet onder stoelen of banken.

“Hij heeft een perfect team in elkaar gezet. Hij heeft voor een goede balans in het elftal gezorgd met jongens, die passen bij het karakter van de voetbalclub Appingedam. En dat zijn geen eendagsvliegen. Of je dat nu 'aan spelers trekken' wil noemen of iets anders", vervolgt Swijghuizen, "het is duidelijk dat Bodewes als trainer een grote wervingskracht heeft. Veel jongens die hier nu spelen, was hij al bij andere clubs tegengekomen. Ze zijn gecharmeerd van zijn werkwijze. Bodewes is bezeten van voetbal en kan soms heel scherp zijn, maar hij is ook een persoon die goed kan relativeren en een uitstekende band met de spelers heeft. Daarom lopen ze makkelijk achter hem aan. Bodewes zorgt ook dat iedereen binnen de club scherp blijft. Of het nu om de hoogte van het gras gaat of het oppompen van de ballen, hij zit er bovenop."

Appingedam schrijft historie
Bijna drieduizend toeschouwers zien Appingedam op die zonnige zondag kampioen worden. Het enige doelpunt in het kampioensduel tegen SVBO komt op naam van Dick Oosterhuis. “Het was een fantastische ambiance”, blikt Bodewes een week na het kampioenschap terug. “Voor een trainer is dat prachtig. Voor een speler is dat fantastisch. Voor de hele club gewoon. Uniek. Tegen SVBO had ik na afloop last van mijn hoofd en dat had toch wel met spanning te maken. We hadden die 2-0 moeten maken, dan zit je lekker onderuit gezakt. Hij viel niet, dat was doodzonde. En dan moet je professioneel blijven en dat is lastig, want iedereen heeft zenuwen.”

Via het YouTube-kanaal zijn unieke beelden terug te vinden na het laatste fluitsignaal. Heel Appingedam viert feest en is uitzinnig van vreugde: https://www.youtube.com/watch?v=OPt0a06rT8A.

‘Ruimte voor diamanten op de kroon’
Bodewes kan zich, na het binnenhalen van de titel in de Hoofdklasse, met zijn ploeg opladen voor de strijd om de algehele landstitel bij de zondagamateurs. “Twee jaar geleden toen promoveerden we. Dat was de prijs. Nu is het zo dat op de kroon die we hier inmiddels op ons hoofd hebben gekregen, dat daar nog aardig wat diamanten in passen en dat zou bijvoorbeeld het kampioenschap van Nederland zijn. Als je goed in elkaar zit en je bent ambitieus, wil je dat ook halen.”

Helaas blijkt Appingedam niet opgewassen tegen de kampioenen van de Hoofdklasse A (USV Holland) en C (De Baronie). “Dat waren clubs die gewoon beter waren dan Appingedam. Daar hadden we op dat moment ook gewoon vrede mee en was absoluut geen smetje op die fantastische prestatie die we hebben geleverd”, zegt Roode. Holland uit Utrecht kroonde zich dat jaar tot kampioen van de zondagamateurs, terwijl de algehele amateurtitel naar IJsselmeervogels ging.

26 juli 2004
Nog altijd is Henk Bodewes een van de favoriete gespreksonderwerpen van Roode. “Ik heb het nu nog zeker één keer per week over Henk. En ik heb nog iets in mijn tas liggen, wat mij aan hem doet denken. Onze elftalleider Elle Smit had in die jaren een soort pennetje aan zijn sleutelhanger hangen om ballen van de juiste druk voorzien. Henk wilde niets aan het toeval overlaten. Het gras moest goed zijn, maar ook de ballen moesten hard genoeg zijn. In uitwedstrijden zorgde Smit, zonder dat de tegenstander het door had, met dat pennetje voor goed opgepompte ballen. Geweldig.”

Maar de meest indrukwekkende anekdote is die van de sterfdag van Bodewes op 26 juli 2004. “Dat was tegelijkertijd de geboortedag van mijn eerste dochter. Elke verjaardag denk ik automatisch aan Henk. Heel bijzonder. Hij woonde toen vlakbij de Mediamarkt in de Stad aan de Westerhaven. Als ik daar nu nog in de buurt ben, kijk ik ook altijd even naar het raam van zijn huis. Ik vergeet nooit meer hoe ik daar wegfietste en afscheid van hem moest nemen...”

In deel twee blikt Roode terug op het seizoen 1995/96 toen Appingedam de titel in de Hoofdklasse prolongeerde. Roode deed er dat seizoen individueel nog een schepje bij op: hij kroonde zich tot beste amateurvoetballer van Nederland.