Tonny van Leeuwen
Beeld: Archief FC Groningen
Sportminnend Groningen werd op de vroege ochtend 14 juni 1971 in een golf van diepe rouw ondergedompeld. Nog maar was de slaap uit de ogen gewreven of van alle kanten werd het rampzalige nieuws rondgebazuind: Tonny van Leeuwen is dood. De razend populaire keeper was in het holst van de nacht bij Meppel met zijn witte Mercedes op de verkeerde weghelft beland, waar hij tegen een truc met oplegger botste. Het desastreuze ongeluk markeerde het eind van een feestelijke happening in de Rotterdamse nachtclub Embassy, waar Van Leeuwen een trofee met duizend gulden in ontvangst had mogen nemen als minst gepasseerde profkeeper van het seizoen 1970-71.
Weliswaar in de eerste divisie, maar toch. Slechts zeven keer – in dertig wedstrijden – moest hij vissen. Vooral dank zij Van Leeuwens fenomenale optredens in het doel van GVAV, heroverde Groningen haar plaats op de eredivisiekaart van Nederland. Nota bene twee dagen voor de oprichting van FC Groningen, dat de licentie van GVAV onder politieke druk had overgenomen.
Een slechter gesternte was niet denkbaar, de geboorte van FC Groningen was er eentje met een gitzwarte rouwrand. Stad en Ommeland waren ontroostbaar. Nooit is het in Peize, van Leeuwens woonplaats destijds, zo druk geweest als bij diens begrafenis. Het dorp was de hele dag onbereikbaar vanwege een historisch verkeersinfarct, veroorzaakt door treurend volk dat de onfortuinlijke keeper de laatste eer wilden bewijzen.
Acht jaar eerder was Tonny van Leeuwen als 20-jarige naar Groningen gekomen, toen GVAV hem van Sparta kocht als vervanger van de ook al legendarische Otto Roffel. De transfer bleek al snel een schot in de roos. Roffel had een meer dan waardige opvolger gekregen. Een keeper die voor de duvel niet bang was; sprong, dook, zweefde, stompte en meedogenloos heerste in strafschopgebieden. Wie in zijn buurt kwam, liep acuut blessuregevaar. Zo ging de spits van MVV, Nico Mares, eens met een gebroken kaak van het veld na een luchtduel met 'De Leeuw van Groningen'.
Historisch was de wedstrijd die hij op 23 april 1967 tegen Ajax keepte. In de Amsterdamse Watergraafsmeer verknalde hij hoogstpersoonlijk het nakende titelfeest van de club, die ook toen al arrogantie als keurmerk had en 'die boeren uit het hoge Noorden' wel even een lesje zou leren. De voorhoede met Sjaak Swart, Klaas Nuninga, Johan Cruijff en Piet Keizer, stond al op 110 goals en tegen dat cluppie uit Groningen zouden er daar wel weer minimaal een handvol bij komen.
De Amsterdammers hadden dit keer echter buiten de waard gerekend. De waard die in dit geval Tonny van Leeuwen heette. Ondanks een ware belegering van zijn doel, bleek hij die onvergetelijke zondag in de historie van het Groninger voetbal – 23 april 1967 – onpasseerbaar. Hij speelde, aldus De Volkskrant een dag later, de wedstrijd van zijn leven. Een wedstrijd die ook nog gewonnen werd, met 1-0. De winnende goal was van de Deen Ole Fritsen, die daarmee ook eeuwige roem vergaarde in Groningen.
Het was Van Leeuwens revanche op de harde kritiek die 18 dagen eerder op hem was neergedaald, toen hij in Leipzig de schuld kreeg van de dramatische nederlaag die het Nederlands elftal leed tegen de toenmalige DDR. Oranje leidde in de rust soeverein met 2-0, maar in de tweede helft ging het mis met de debutant van GVAV. Bij drie corners en een voorzet, normaal zijn sterkte punt, ging het mis en konden de Oost-Duitsers de achterstand ombuigen in een 4-3 zege. Daarmee reikte de kwalificatie voor het EK uit zicht.
Na zijn heldenepos in De Meer, waar hij zelfs van het Amsterdamse publiek met een staande ovatie werd beloond, kreeg Van Leeuwen van bondscoach George Kessler een herkansing tegen Hongarije. Maar ook toen ging hij in de fout, waarna hij in de rust – onder het mom van een blessure – zijn plaats afstond aan zijn vroegere rivaal bij Sparta, Pim Doesburg. Hij kon bij Oranje niet tegen de spanning.
Tonny van Leeuwen bleek niet meer dan een clubkeeper te zijn. Maar, wist zijn voetbalkameraad Piet Fransen, wel de allerbeste clubkeeper van de wereld. En de met afstand de populairste voetbalprof aller tijden in Groningen. Zijn standbeeld voor de Euroborg is er gevolg van.