Staunton-Toernooi
Eén van de oudste Groninger sportclubs is Staunton. Een schaakclub die opgericht is in 1871 en vernoemd werd naar de Britse grootmeester Howard Staunton, die leefde van 1810 tot 1874. Staunton is - zeg maar - het Be Quick van de Groninger schaakwereld. Van oorsprong een elitair gezelschap, dat, net als voetbalclub Be Quick, haar beste tijd reeds lang en breed achter zich heeft. Het Groninger schaakvaandel is nu in handen van twee andere clubs, de Groninger Combinatie en Sissa. Zij spelen in de hoogste klasse.
Staunton is vooral oude glorie en kende haar absolute hoogtepunt in 1946, toen het ter viering van het 75-jarig bestaan een indrukwekkend gezelschap wereldtoppers naar Groningen haalde voor het eerste na-oorlogse internationale toernooi dat er toe deed. De organisatoren hadden het inivitatiebeleid in handen gegeven van Max Euwe, destijds de onbetwiste nummer 1 van het Nederlandse schaken.
Als oud-wereldkampioen – van 1935 tot 1937 – was het voor hem niet zo moeilijk deelnemers van naam en faam te charteren. Zo reisden liefst vijf Russische grootmeesters af naar Groningen, onder wie Botwinnik en Smyslov. En verder twee Amerikanen; Denker en Steiner, de Hongaar Szabo en de Argentijn Najdorf. Zo'n sterke bezetting hadden ze zelfs in het Britse Hastings nog nooit gehad.
Euwe, die zelf uiteraard ook meedeed, mocht alleen geen Duitsers en Italianen inviteren. Daarvoor waren de oorlogswonden nog veel te vers. Ook de destijds regerend wereldkampioen Aljechin was niet welkom. Hij vanwege anti-semitische uitlatingen. Aljechin zou Groningen trouwens ook niet hebben gehaald. Hij stierf in 1946 op raadselachtige wijze, vermoedelijk door zelfmoord.
Er was zelfs zo veel belangstelling van schakerszijde voor het Wereldtoernooi van Staunton, dat er uiteindelijk eentje te veel kwam opdagen. Dat werd opgelost door de Nederlander Lodewijk Prins als overbodige 21ste man naar huis te sturen. Nou ja, opgelost. Met het behandelen van Prins als de schlemiel, kwam Staunton uiteindelijk van een koude kermis thuis. Prins was namelijk geen type dat zich alles liet welgevallen en pardoes naar de rechter stapte. Die stelde hem in het gelijk, waardoor Staunton met een flinke financiële kater van 2500 gulden kwam te zitten. Via het uitgeven van obligaties à honderd gulden per stuk kon deze verliespost, die gepaard ging met veel negatieve publiciteit, worden weggewerkt.
Het toernooi was puur sportief gezien echter een plaatje. Niet alleen waren de partijen van hoog niveau, ook liep het storm qua toeschouwers. Het Groninger publiek wilde tegen betaling van één gulden per dag al die internationale kopstukken wel eens met eigen ogen bewonderen. Alleen al de strijd tussen Botwinnik en Euwe trok tweeduizend toeschouwers naar de Harmonie, de voormalige concertzaal van de stad. Hun legendarische toreneindspel, waarin Euwe een pion voordeel niet kon verzilveren, is in de annalen van de schaakhistorie opgeslagen.
Botwinnik kwam na negentien partijen als winnaar bovendrijven, met onze eigen Euwe als goede tweede. Hij kwam bij het opmaken van de eindafrekening een halfje te kort op Botwinnik.
De derde plaats was voor Smyslov, die vervolgens met Botwinnik jarenlang streed om de wereldhegemonie. Beiden werden beurtelings wereldkampioen, totdat een andere Rus, Petrosian, in 1963 een einde aan hun tijdperk maakte.
Euwe, Botwinnik en Smyslov zijn niet de enige schaakwereldkampioenen die in Groningen te zien geweest. Ook Anatoli Karpov kan aan dat rijtje worden toegevoegd. Deze Rus maakte internationaal voor het eerst furore in het destijds befaamde Niemeijer jeugdschaaktoernooi, ofwel het Eurovoetbal voor internationale talenten op de 64 velden. Karpov zegevierde in Groningen in 1967 en hoewel zijn zege nogal kritsich werd beoordeeld, was Karpov acht jaar later al, in 1975, wereldkampioen.