Stanley Matthews
Van de vier allerbeste voetballers van de wereld in de twintigste eeuw, hebben er drie ooit hun opwachting gemaakt in Groningen. Alleen Diego Maradona heeft zijn kunsten nooit vertoond in het Oosterpark laten zien. De Argentijnse wonderboy kwam niet verder dan Meppen, net over de grens bij Emmen.
Wie zich wel lieten zien, waren Pele, Stanley Matthews en Johan Cruijff. De laatste maakte als 17-jarige Ajacied zelfs zijn debuut in het voormalige, zo veel geprezen stadion aan de Zaagmuldersweg.
Dat was op 15 november 1964. Alleen zijn doelpunt was het vermelden waard, verder maakte hij geen noemenswaardige indruk op de verzamelde sportpers. Pele was ook nog tiener toen hij in 1959 tijdens een toernee van zijn club Santos ook Groningen aandeed. Het was een jaar nadat hij – ook al als 17-jarige – met Brazilie wereldkampioen werd in Zweden.
Daarentegen was de vierde mondiale vedette, Stanley Matthews, al dik in de veertig toen hij in de Martinistad een partijtje kwam voetballen. Dat was op een regenachtige maandag in april 1962. Matthews, toen al door koningin Elisabeth in de adelstand verheven, was toen 47 jaar. Hoewel over the hill, was hij toch nog een attractie in zijn nadagen. Want de wizard of the dribble, ofwel de dribbelkoning, speelde destijds nog altijd in het eerste elftal van Stoke City, zijn eerste en ook laatste club. Uiteindelijk speelde hij van zijn zeventiende tot vijftigste professioneel voetbal, nog altijd een record.
In zijn glorietijd speelde doorgaans al zijn tegenstanders helemaal zoek. De toenmalige Duitse bondscoach Sepp Herberger vond hem een nachtmerrie voor verdedigers, een speler die zijn tijd ver vooruit was. Matthews kwam 54 keer voor het Engelse elftal uit en werd in 1966 als eerste gekroond tot Europees voetballer van het jaar. Hij was al 36 toen hij Blackpool naar de verovering van de FA Cup leidde. Die wedstrijd is in de historie van het Engelse voetbal opgeslagen als de Matthews Final. Matthews' laatste trip, naar zijn graf, trok nog altijd 100.000 toeschouwers.
Ruim een tiende daarvan - 12.000 stad- en ommelanders - wilde de oude meester, het gestaag neergutsende hemelwater trotserend, wel eens in levende lijve zien in een vriendschappelijke wedstrijd tregen toenmalig eredivisionist GVAV, dat aantrad met spelers als Piet Fransen, Klaas Nuninga en Rikkert LaCrois. GVAV's trainer Otto Bonsema nam dit treffen zo serieus dat hij de vaste linksback, de zeer populaire Klaas Buist, bijgenaamd Neuze, uit het elftal liet. Bonsema vond Buist te stram om tegen de getructe Matthews op te kunnen en zette de gehaaide Piet Fransen op de Engelse balkunstenaar.
Fransen, die altijd op het middenveld opereerde, vond dat niet leuk, maar wist dat hij zich professioneel op moest stellen. Hij had weinig te duchten van Matthews, die aan de bal nog wel aardige dingen deed, maar flink aan snelheid had ingeboet. In de rust verzocht hij daarom Bonsema de hevig teleurgestelde Buist alsnog op te stellen. Dat gebeurde en ook de bikkelharde kachelsmid had de verwelkte wereldster vervolgens aardig in de zak.
Niettenmin won Stoke vrij gemakkelijk met 3-1, nadat de thuisclub al vijf minuten op 1-0 kwamen via de kleine bliksemschicht Jan 'Proppe' Groninger. Het optreden van Stanley Matthews werd de volgende dag als volgt in het Nieuwsblad van het Noorden als volgt beschreven: “Een groot aandeel in de zege van zijn ploeg heeft Matthews niet gehad, maar zo nu en dan kon men toch van die trekjes van hem zien, welke enigszins de sluier hebben opgelicht van de oorzaak van zijn grote populariteit.”
Matthews, die voor de wedstrijd een Groninger koek in ontvangst nam van GVAV's aanvoerder Bram van der Hoeven, was na afloop zo vriendelijk om de noordelijke pers nog even te woord te staan. Over GVAV was hij mild: “Best een aardig elftal, maar die jongens misten de fighting spirtit om door te drukken. Ik vond ze te zacht en toen we even op tempo gingen spelen, waren ze direct aangeslagen.”