Het chagrijn van Louis van Gaal
(of: Hoe FC Groningen een toptrainer tot wanhoop dreef)
Een van de grootste Nederlandse coaches aller tijden is hij, Louis van Gaal. En toch heeft er zich iets afgespeeld waarbij hij de wanhoop nabij was en bijna zijn zelfbeheersing verloor. Dat leidde tot een kolderiek tafereel in een klein hokje in de Alkmaarderhout, volgepropt met persvertegenwoordigers. Verantwoordelijk voor de unieke scenes was FC Groningen, in de play-offs van 2006.
Het is de zomer van 2005 als de eredivisieclubs zich voorbereiden op het nieuwe seizoen. In de Euroborg stelt men zich bescheiden op. Er worden geen wonderen van FC Groningen verwacht in de voetbaljaargang 2005-2006. Dat is elders wel anders. PSV en Ajax mikken zoals gewoonlijk weer op de landstitel, Feyenoord hoopt een beetje te kunnen aansluiten, maar in Alkmaar denkt men onder de leiding van wondertrainer Louis van Gaal een aanval op de top te kunnen openen.
Van Gaal slaagt in zijn missie, AZ finisht dat seizoen als tweede, een uitzonderlijke prestatie. Er is weliswaar gepaste afstand – tien punten – van kampioen PSV, maar de Alkmaarders slagen er in Feyenoord en Ajax achter zich te houden. Het houdt in dat in ieder geval die drie zich plaatsen voor de play-offs om een plekje in de Champions League.
AZ mag dan met de eretitel sensatie van het jaar zijn gaan strijken, de prestatie van FC Groningen doet er niet heel veel voor onder. Zonder hoge verwachtingen te hebben gekoesterd eindigen de Groningers als vijfde en glippen zo als laatste de play-offs binnen. De modus is zo dat de nummer twee eerst uit tegen de nummer vijf uitkomt en de nummer drie eerst uit tegen de nummer vier. Ergo: de klassieker Ajax-Feyenoord en de confrontatie tussen de verrassingen van het seizoen, FC Groningen en AZ.
De Alkmaarderhout is een aftands maar gezellig stadionnetje waar amper achtduizend toeschouwers in passen. De faciliteiten zijn er slecht en omdat AZ grote ambities heeft wordt er een nieuw tehuis gebouwd, dat beantwoordt aan de ambities van de club en de eisen van de moderne tijd. Zo zullen de thuiswedstrijden in de play-offs de laatste zijn in de Hout. Wedstrijden in meervoud, want AZ gaat er voetstoots van uit dat het geen kind zal hebben aan FC Groningen en derhalve met of Feyenoord of Ajax gaat uitmaken wie samen met PSV de Champions League in gaat. En ook dat moet te doen zijn, want die twee eindigden immers lager. Het is logica van Louis van Gaal. AZ is er in ieder geval helemaal klaar voor.
Wat gaat blijken is dat Van Gaals logica niet automatisch de logica van het voetbal is. Als het voetbal al een logica kent, want het is bij uitstek een spel waar de mindere van de sterkere kan winnen. De voltallige landelijke voetbalpers is lyrisch geweest over het spel van AZ gedurende het seizoen en er wordt alom voorspeld dat deze ploeg de play-offs gaat winnen. Ajax heeft een voor zijn doen erg tegenvallend seizoen gedraaid en behaalde liefst vierentwintig punten minder dan PSV, veertien minder dan AZ. Daarom ook wordt Feyenoord favoriet genoemd in de klassieker. Ajax heeft echter een eindsprint in huis, klopt de Rotterdammers in de eerste wedstrijd met 3-0 en verlaat ook met een overwinning (4-2) de Kuip, waardoor het zich plaatst voor de finale.
De eerste ontmoeting tussen FC Groningen en AZ is op 20 april 2006 in de bomvolle Euroborg. Het draait uit op een sensationele wedstrijd waarin de Groningers op volle toeren draaien en AZ tot de rand van de afgrond drijven. Met drie werkelijk schitterende doelpunten komen ze tot groot enthousiasme van het publiek op een 3-0 voorsprong. Yuri Cornelisse opent in de tweede helft met een effectschot de score, Mark-Jan Fledderus verrast AZ-keeper Henk Timmer met een sterk vallende kogel van afstand, waarna verdediger Antoine van der Linden er met een onnavolgbare omhaal nog eentje aan toevoegt. Met 3-0 wordt het karwei voor het hooggeroemde AZ wel heel erg lastig en Louis van Gaal is in de dug-out daarom al wit weggetrokken, terwijl zijn collega Ron Jans met een grijns van oor tot oor als een veldheer aan de rand van het veld staat.
Toch komt er nog een dompertje op de feestvreugde en het is een niet onbelangrijk smetje. In de blessuretijd slaagt Kew Jaliens er nog in een bal langs doelman Bas Roorda te frommelen. In de play-offs met de Europa Cup-modus dat een uitdoelpunt bij gelijke stand dubbel telt is 3-1 iets heel anders dan 3-0. Was Jaliens goal niet gevallen dan zou AZ thuis met dezelfde cijfers hebben moeten winnen om een verlenging af te dwingen. Nu volstaat een 2-0 om de finale te bereiken.
Drie dagen later gaat AZ de klus afmaken, daar is behalve heel Noord-Holland ook de wereld van de voetbalkenners van overtuigd. Louis van Gaal is er de coach niet naar om zich twee keer door een ‘slechtere’ ploeg te laten ringeloren. De Alkmaarderhout trilt op zijn grondvesten als 7728 mensen zich op de tribunes hebben gepropt. In blijde verwachting. Het gaat ook de goede kant op, want vlak voor rust scoort Danny Koevermans en tien minuten na de hervatting staat het al 2-0 voor een doelpunt van Shota Arveladze. FC Groningen is op dat moment virtueel uitgeschakeld en Louis van Gaal zit op de bank vergenoegd naar het wedstrijdbeeld te kijken. AZ domineert, speelt verzorgd en creëert kansen.
Maar eens te meer blijkt dat voetbal nou eenmaal voetbal is. Met zijn onverwachte wendingen en grilligheid. Vijf minuten na Arveladzes goal krijgt Gibril Sankoh aan de rechterkant van het veld de bal en loopt er een paar meter mee. De centrale verdediger beschikt over een gave lange trap en besluit die te gaan gebruiken. Hoog zeilt de bal richting strafschopgebied van AZ, waar Sankohs gabber Danny Buijs tussen wat tegenstanders in staat. Hij gaat omhoog en krijgt de bal een beetje gelukkig boven op zijn hoofd. Met een sierlijke boog verdwijnt die naast Henk Timmer in de verre hoek: 2-1.
FC Groningen is daarmee ‘back in business’. AZ heeft echter nog een half uur om de schade weg te werken en het valt verwoed aan. Tevergeefs, het derde doelpunt – genoeg om in eerste instantie een verlenging af te dwingen – wil niet vallen. FC Groningen gaat naar de finale van de play-offs, AZ en Louis van Gaal druipen met gebogen hoofden af.
Van Gaal moet echter de gang naar Canossa nog maken: de persconferentie na de wedstrijd. In de Alkmaarderhout betekent dat verzamelen in een klein hokje naast de businessruimte. De persvertegenwoordigers staan er opeen gepakt, want voor dit duel was nu eenmaal grote belangstelling en door de onverwachte uitkomst willen de meesten wel wat kreten optekenen. Die zullen ze krijgen. Louis van Gaal neemt met een gezicht als een oorwurm plaats achter de tafel, met Ron Jans kalm voor zich uit kijkend naast zich.
Van Gaal begint een onnavolgbare analyse van de gebeurtenissen in zowel de eerste als de tweede wedstrijd. Hij kan zijn ergernis en frustratie niet verbergen kan er niet toe komen FC Groningen met de overwinning over twee duels te feliciteren. Hij lijkt wel Donald Trump avant la lettre. Louis betoogt dat zijn ploeg de overwinning had verdiend. Op basis van balbezit, spelopvatting, technisch en tactisch vermogen en ga zo maar door. Hij zegt het met grote ernst, overtuigd van zijn gelijk. Tegelijkertijd doet hij neerbuigend naar FC Groningen en collega-coach Ron Jans. Die geeft evenwel geen krimp.
Ik sta ergens in de meute, naast mij Paul Zweverink van het Nieuwsblad. Wij kijken elkaar aan en fronsen de wenkbrauwen. Waar hééft die man het over? Louis van Gaal ratelt nog een tijdje door, reageert geagiteerd als Ron Jans een afwijkende, maar toch wat realistischer analyse geeft en gaat dan verongelijkt achterover leunen. Berusten in verlies is zeker niet zijn sterkste kant, zo blijkt. Zweverink en ik komen een beetje achteraan in de rij van vragenstellers, maar als we een keer aan de beurt zijn mist dat zijn uitwerking op de coach van AZ niet. Wij stellen allebei dat voetbal toch echt uitsluitend om de doelpunten gaat. Niet om balbezit, niet om aantal corners of vrije trappen en in play-offs al helemaal niet om de stand en het verschil op de ranglijst. Van Gaal reageert woedend, loopt rood aan en begint hevig te transpireren al kan dat ook aan de hitte in het volgepakte hok hebben gelegen. Hij vindt het nergens op slaan dat ik stel dat hij zo doet als zou hij het liefst de doelen van het veld willen halen en dan een jury de uitslag laten bepalen. Toegegeven, het voorbeeld is wat cru. Ook toegegeven, de tegengoal van Danny Buijs was een gelukje. Maar dat was die van Kew Jaliens in Groningen ook en de doelpunten van Cornelisse, Fledderus en Van der Linden waren toen van grote klasse.
Ik kende Louis van Gaal redelijk goed, we hadden tijdens het Europees Kampioenschap van 2004 in Portugal voor een televisiezender een beetje samengewerkt. Toen heb ik hem leren kennen als een zeer aimabel man, een man ook met een groot hart, sociaal en meelevend. Helemaal geen aparte kwibus, integendeel. Toen wij werden ‘gepresenteerd’ tijdens een persconferentie in hotel Huis ter Duin in Noordwijk aan Zee gaf hij daar een staaltje van ten beste. Samen met mijn vrouw en Hans Kraay senior zat ik in de tuin koffie te drinken. Louis kwam er bij zitten en toonde zich ten opzichte van mijn echtgenote buitengewoon galant en geïnteresseerd. Op de terugweg zei ze ineens tegen me: ,,Ik heb altijd gedacht dat dat een heel rare man was, maar dat is helemaal niet zo.’’ Nee, dat is ook niet zo. Tot het onderwerp voetbal moet worden uitgediept, dan kan hij wel eens een beetje kortsluiting krijgen. Zijn visie is dan dé visie en die van een ander telt niet. Maar dat is dan ook wel weer het leuke aan hem, het zoeken van de confrontatie, verbale botsingen niet uit de weg gaan.
Maar in dit specifieke geval zat er geen goed afgewogen, hoewel zeer persoonlijk, oordeel achter. Het was gewoon dat hij als sportman de nederlaag niet kon verkroppen. Hij en zijn AZ hadden misschien wel over deze duels heen gekeken naar wie de tegenstander in de finale zou worden en heel misschien nog wel verder: visoenen van Real Madrid in het nieuwe seizoen in het nieuwe stadion. En dan loop je tegen de lamp.
EPILOOG
Ook FC Groningen haalt dat jaar overigens de Champions League niet. Ajax wordt spekkoper in de play-offs. Zij het op het nippertje. In Amsterdam wint het door doelpunten van Markus Rosenberg en Angelos Charisteas met 2-0. De Euroborg is op 3 mei, de dag van de slotscène, weer mudvol en hoop op een sensatie. Die lijkt er te komen als Erik Nevland en Bruno Silva de achterstand ongedaan maken. Een verlenging is aanstande, maar die wordt voorkomen door een treffer van Wesley Sneijder, in de 88ste minuut. Daarmee valt het doek voor FC Groningen na een geweldig seizoen, waar uiteindelijk plaatsing voor de UEFA Cup van aan de strijkstok blijft hangen. Dat is al boven elke verwachting.
En Danny Buijs? Geen glansrol voor hem zoals in de Hout. Buijs eindigt het seizoen met een rode kaart, in de blessuretijd. Samen met Ajacied Nourdin Boukhari.
Wat blijft is een schitterende herinnering met in de hoofdrol Het Orakel van Avenhorn, Louis van Gaal.